Naddniestrze – europejskie quasi państwo cz. 1
| 19.11.2010 | Autor: Leszek Drozdalski | [ 0 komentarzy ] |
Przedwojenne zdjęcie stolicy Naddniestrza Tyraspola
Źródło: Wikipedia Commons
Naddniestrze (kolor żółty)
Źródło: Wikipedia Commons
- Podobne tematy:
- Radziecka bezpieka w pigułce: od CzeKa do KGB
- Prawda o Katyniu nadal nieoczywista?
- Obrona Wizny - Polskie Termopile
- Mołdawia - inne artykuły:
- „Zielone ludziki” w Mołdawii – kolejna odsłona wojny hybrydowej?
- Tylko paszport biometryczny – Mołdawia bez wiz do Unii Europejskiej
- Europejska Polityka Sąsiedztwa. Ukraina i klęska Partnerstwa Wschodniego
Naddniestrzańska Republika Mołdawska jest częścią Mołdawii, ale posiada niemal wszystkie atrybuty państwowości. Ciekawa jest zarówno historia, jak teraźniejszość tego regionu.
Naddniestrze (inne nazwy: Transdniestrze, Transnistria) to region historyczny położony na lewym brzegu Dniestru, ograniczony od wschodu rzeką Bug, a od południa Morzem Czarnym. Obecnie tę nazwę utożsamia się z separatystyczną Naddniestrzańską Republiką Mołdawską, czyli pasem ziemi o długości ok. 200 km i średniej szerokości ok. 20 km, która stanowi zaledwie fragment historycznego terytorium. Formalnie Naddniestrze stanowi część Mołdawii, ale w praktyce od niemal 20 lat jest od niej niezależne.
Burzliwa jest historia naddniestrzańskich ziem. Na przestrzeni wieków władzę tutaj sprawowali: Rusini, Pieczyngowie, Tatarzy ze Złotej Ordy, Polacy wraz z Litwinami oraz Turcy. Ogromny wpływ na nowożytną historię Naddniestrza wywarli Rosjanie. W 1792 roku przyłączono ten region do carskiej Rosji. Wówczas nad Dniestrem zaczęli osiedlać się osadnicy reprezentujący różne nacje – byli to Rosjanie, Ukraińcy, Rumuni i Niemcy. Taka różnorodność wpływów sprawiła, że obszar ten stał się wielkim tyglem kulturowym, którym pozostaje zresztą do dzisiaj.
Po pierwszej wojnie światowej niemal całe Naddniestrze zostało przyłączone do radzieckiej Ukrainy, a wraz z nią w 1922 roku wcielone do Związku Radzieckiego. Dwa lata później, w ramach Ukraińskiej Republiki wydzielono Mołdawską Autonomiczną Socjalistyczną Republikę Radziecką (MASRR), której granice są prawie tożsame z granicami współczesnego quasi państwa. Był to celowy zabieg Stalina, który chciał w ten sposób stworzyć przyczółek dla późniejszego włączenia Besarabii (należącej wówczas do Rumunii) do Związku Radzieckiego. Hasło „zjednoczenia podzielonego sztucznymi granicami narodu mołdawskiego” miało służyć legitymizacji dalszych podbojów Armii Czerwonej. Sowieci stworzyli więcej tego typu przyczółków, a wiele administracyjnych decyzji Stalina po dziś dzień stanowi zarzewie konfliktów w Europie i w Azji (Abchazja, Osetia Południowa, Górski Karabach i inne).
Plany Stalina zostały zrealizowane dzięki paktowi Ribbentrop-Mołotow, na mocy którego Rumunia znalazła się w radzieckiej strefie wpływów. W 1940 roku Besarabia została wcielona do Kraju Rad. Przyłączono ją do Naddniestrza tworząc Mołdawską SRR. Współcześni naddniestrzańscy separatyści uważają tę decyzję Stalina za zbrodniczą. Ich zdaniem, była ona motywowana imperialnymi dążeniami dyktatora i doprowadziła do sztucznego połączenia nie mołdawskiego Naddniestrza z Mołdawią.
W sowieckich założeniach Naddniestrze miało być ośrodkiem przemysłowym, a Mołdawia krajem rolniczym. Spowodowało to, iż w 1990 roku region naddniestrzański, który stanowił zaledwie 1/10 jednostki administracyjnej, wytwarzał aż 40% PKB i 90% energii elektrycznej całej republiki. Naddniestrzański dobrobyt był jedną z przyczyn tamtejszego separatyzmu.
Kiedy Związek Radziecki chylił się ku upadkowi ok. 2/3 ludności Naddniestrza stanowili Ukraińcy i Rosjanie. Na miejscu obecna była również 14 Armia Sowiecka, która sprawowała pieczę nad ogromnym arsenałem tam zgromadzonym. W okresie pierestrojki wśród nomenklatury Mołdawskiej SRR dokonał się rozłam. Mołdawscy nacjonaliści opowiedzieli się za wprowadzeniem rumuńskiego jako jedynego oficjalnego języka republiki (większość mieszkańców Naddniestrza nie mówiła po rumuńsku) i odłączeniem się od ZSRR. Natomiast po drugiej stronie Dniestru, inspirowana przez Kreml, zawiązała się opozycyjna władza na czele z Igorem Smirnowem. We wrześniu 1990 roku Naddniestrze proklamowało niepodległość (Mołdawia była wówczas jeszcze częścią ZSRR), a rok później zgłosiło swój akces do Związku Radzieckiego. Tamtejszym dygnitarzom, którzy przeczuwali rychły rozpad sowieckiego imperium, nie na rękę było pozostawanie w związku z resztą terytorium Mołdawskiej SRR, która była regionem ubogim. Pomiędzy opozycyjnymi ośrodkami władzy wybuchł konflikt zbrojny, w który czynnie włączyła się Rosja. W 1992 roku 14 armia pod dowództwem generała Lebieda zmusiła skonfliktowane strony do zawieszenia broni. Rosyjskie wojska (tzw. Mirotworcy) nadal stacjonują w Naddniestrzu. Ich obecność z jednej strony gwarantuje pokój, z drugiej zaś nie pozwala na definitywne rozwiązanie konfliktu.
W drugiej części artykułu opiszę aktualną sytuację Naddniestrza i postaram się przedstawić perspektywy rozwiązania konfliktu.
Źródła:
L. Bazylow, P. Wieczorkiewicz, „Historia Rosji”, 2005.
M. Zarembska, „Rumunia”, 2004.
http://histmag.org/
Burzliwa jest historia naddniestrzańskich ziem. Na przestrzeni wieków władzę tutaj sprawowali: Rusini, Pieczyngowie, Tatarzy ze Złotej Ordy, Polacy wraz z Litwinami oraz Turcy. Ogromny wpływ na nowożytną historię Naddniestrza wywarli Rosjanie. W 1792 roku przyłączono ten region do carskiej Rosji. Wówczas nad Dniestrem zaczęli osiedlać się osadnicy reprezentujący różne nacje – byli to Rosjanie, Ukraińcy, Rumuni i Niemcy. Taka różnorodność wpływów sprawiła, że obszar ten stał się wielkim tyglem kulturowym, którym pozostaje zresztą do dzisiaj.
Sowieci w Naddniestrzu
Po pierwszej wojnie światowej niemal całe Naddniestrze zostało przyłączone do radzieckiej Ukrainy, a wraz z nią w 1922 roku wcielone do Związku Radzieckiego. Dwa lata później, w ramach Ukraińskiej Republiki wydzielono Mołdawską Autonomiczną Socjalistyczną Republikę Radziecką (MASRR), której granice są prawie tożsame z granicami współczesnego quasi państwa. Był to celowy zabieg Stalina, który chciał w ten sposób stworzyć przyczółek dla późniejszego włączenia Besarabii (należącej wówczas do Rumunii) do Związku Radzieckiego. Hasło „zjednoczenia podzielonego sztucznymi granicami narodu mołdawskiego” miało służyć legitymizacji dalszych podbojów Armii Czerwonej. Sowieci stworzyli więcej tego typu przyczółków, a wiele administracyjnych decyzji Stalina po dziś dzień stanowi zarzewie konfliktów w Europie i w Azji (Abchazja, Osetia Południowa, Górski Karabach i inne).
II wojna światowa
Plany Stalina zostały zrealizowane dzięki paktowi Ribbentrop-Mołotow, na mocy którego Rumunia znalazła się w radzieckiej strefie wpływów. W 1940 roku Besarabia została wcielona do Kraju Rad. Przyłączono ją do Naddniestrza tworząc Mołdawską SRR. Współcześni naddniestrzańscy separatyści uważają tę decyzję Stalina za zbrodniczą. Ich zdaniem, była ona motywowana imperialnymi dążeniami dyktatora i doprowadziła do sztucznego połączenia nie mołdawskiego Naddniestrza z Mołdawią.
W sowieckich założeniach Naddniestrze miało być ośrodkiem przemysłowym, a Mołdawia krajem rolniczym. Spowodowało to, iż w 1990 roku region naddniestrzański, który stanowił zaledwie 1/10 jednostki administracyjnej, wytwarzał aż 40% PKB i 90% energii elektrycznej całej republiki. Naddniestrzański dobrobyt był jedną z przyczyn tamtejszego separatyzmu.
Rozpad Związku Radzieckiego
Kiedy Związek Radziecki chylił się ku upadkowi ok. 2/3 ludności Naddniestrza stanowili Ukraińcy i Rosjanie. Na miejscu obecna była również 14 Armia Sowiecka, która sprawowała pieczę nad ogromnym arsenałem tam zgromadzonym. W okresie pierestrojki wśród nomenklatury Mołdawskiej SRR dokonał się rozłam. Mołdawscy nacjonaliści opowiedzieli się za wprowadzeniem rumuńskiego jako jedynego oficjalnego języka republiki (większość mieszkańców Naddniestrza nie mówiła po rumuńsku) i odłączeniem się od ZSRR. Natomiast po drugiej stronie Dniestru, inspirowana przez Kreml, zawiązała się opozycyjna władza na czele z Igorem Smirnowem. We wrześniu 1990 roku Naddniestrze proklamowało niepodległość (Mołdawia była wówczas jeszcze częścią ZSRR), a rok później zgłosiło swój akces do Związku Radzieckiego. Tamtejszym dygnitarzom, którzy przeczuwali rychły rozpad sowieckiego imperium, nie na rękę było pozostawanie w związku z resztą terytorium Mołdawskiej SRR, która była regionem ubogim. Pomiędzy opozycyjnymi ośrodkami władzy wybuchł konflikt zbrojny, w który czynnie włączyła się Rosja. W 1992 roku 14 armia pod dowództwem generała Lebieda zmusiła skonfliktowane strony do zawieszenia broni. Rosyjskie wojska (tzw. Mirotworcy) nadal stacjonują w Naddniestrzu. Ich obecność z jednej strony gwarantuje pokój, z drugiej zaś nie pozwala na definitywne rozwiązanie konfliktu.
W drugiej części artykułu opiszę aktualną sytuację Naddniestrza i postaram się przedstawić perspektywy rozwiązania konfliktu.
Źródła:
L. Bazylow, P. Wieczorkiewicz, „Historia Rosji”, 2005.
M. Zarembska, „Rumunia”, 2004.
http://histmag.org/
