GENDER MAINSTREAMING w UE, czyli o polityce równości płci

W ubiegłym tygodniu Trybunał Konstytucyjny przedstawił wyrok w sprawie zróżnicowania wieku emerytalnego kobiet i mężczyzn. TK uznał, że przepis różnicujący wiek emerytalny jest zgodny z Konstytucją RP, argumentując swoje stanowisko, między innymi tym, że równość dopuszcza różnice. Równość dopuszczająca różnice stanowi również element unijnej polityki równości płci.

Sex i gender

Podstawowymi pojęciami związanymi z różnicą płci są sex i gender. Płeć biologiczna (sex) dotyczy biologicznych różnic między mężczyznami i kobietami, które mają charakter uniwersalny i z natury swej niezmienny. Natomiast płeć społeczno-kulturowa (gender) odnosi się do cech kobiet i mężczyzn oraz relacji między nimi, które są kształtowane przez społeczeństwo. Dlatego inaczej zdefiniujemy płeć społeczno-kulturową w Europie niż, na przykład w krajach arabskich. Gender określa to, co w konkretnych sytuacjach jest dozwolone, oczekiwane i doceniane w odniesieniu do każdej z płci.

Gender mainstreaming

W języku polskim brak terminu, który byłby odpowiednikiem gender mainstreaming. Uznaje się, że jest to strategiczna koncepcja, która dąży do wprowadzenia kwestii równości płci do głównego nurtu polityki i działań. Co więcej, jest to koncepcja o charakterze radykalnym, bo jej celem jest osiągnięcie sytuacji, w której rządy, organizacje i świat biznesu będą zobowiązane do uwzględnienia perspektywy płci we wszystkich podejmowanych decyzjach politycznych i gospodarczych. Niemniej jednak gender mainstreaming uznaje zróżnicowanie płci przy jednoczesnej ich równości wobec prawa.

Największe zasługi dla rozwoju tej koncepcji przypisuje się ONZ-owskim Światowym Konferencjom. W 1995 w Pekinie uchwalono Platformę Działania, w której po raz pierwszy zdefiniowano gender oraz w którym zapisano koncepcję gender mainstreaming. Dokument ten ratyfikowało blisko 190 państw. Lata 90-te, bez wątpienia sprzyjały ustawodawstwu z zakresu polityki równościowej na szczeblu międzynarodowym. ONZ uchwaliło również Konwencję w sprawie wszelkich form dyskryminacji kobiet. Warto tu zaznaczyć, że błędem jest utożsamianie polityki równości z polityką pro-kobiecą, ponieważ polityka równości płci dąży do zapewnienia obu płciom równych szans, zatem zarówno kobietom, jak i mężczyznom (bo i Ci bywają przedmiotem dyskryminacji).

Złoty wiek w UE

W latach 90-tych Unia Europejska podjęła się wielu inicjatyw wpisujących się w ramy polityki równościowej: dyrektyw w sprawie równego traktowania kobiet i mężczyzn czy ramowych programów na rzecz równości płci. Za najważniejsze osiągnięcie uznaje się odzwierciedlenie zasady gender mainstreaming w Traktacie Amsterdamskim. Art.2 stanowi: „Zadaniem wspólnoty jest (…) popieranie równości mężczyzn i kobiet”, a Art.3: „We wszystkich działaniach Wspólnota zmierza do zniesienia nierówności oraz wspierania równości mężczyzn i kobiet”.

Początek XXI wieku przyniósł zastój w zakresie realizacji polityki równości płci, co wiąże się przede wszystkim z rozszerzeniem UE do 27 państw oraz dojścia do władzy rządów konserwatywnych np. w Niemczech. Brak atmosfery do debaty i woli politycznej, redukcja środków finansowych, to kluczowe czynniki hamujące wdrażanie gender mainstreaming.

Road maps

UE opracowuje mapy drogowe, czyli pięcioletnie programy działania, w których opisuje najważniejsze obszary dla realizowania polityki gender mainstreaming. Przykładowo, mapa drogowa na lata 2006-2010 wskazuje na równość płci w gospodarce i na rynku pracy, usługi umożliwiające łączenie życia rodzinnego z zawodowym, opiekę nad osobami starszymi lub chorymi. UE wskazuje na metody wprowadzania zmian, takie jak: treningi równościowe, wprowadzanie zagadnień gender mainstreaming do podręczników czy stosowanie jej w administracji państwowej.

Ponadto, równość kobiet i mężczyzn jest jednym z pięciu obszarów działania programu PROGRESS na lata 2007-2013. Program ten współdziała z Europejskim Funduszem Społecznym, a jego budżet wyniósł 743,25 mln euro.

Europejski Instytut ds. Równości Kobiet i Mężczyzn

21 czerwca 2010 roku otworzono, choć ze sporym opóźnieniem, Instytut ds. Równości Kobiet i Mężczyzn z siedzibą w Wilnie. Do zadań tej nowej agendy UE należą: udostępnianie wiedzy specjalistycznej, poprawa wiedzy z zakresu równości płci i uwrażliwianie społeczeństwa na kwestie związane z tym tematem.

Z kolei Pracę Komisji Europejskiej wspiera, utworzony już w 1981r., Komitet Doradczy ds. Równości Szans Kobiet i Mężczyzn, który może kierować do KE opinie na tematy związane z promowaniem równych szans w UE. W jego skład wchodzą przedstawiciele państw członkowskich, partnerów społecznych na poziomie UE oraz organizacji pozarządowych. Natomiast w Parlamencie Europejskim funkcjonuje Komisja Praw Kobiet i Równych szans.

Warto pamiętać, że Traktat z Lizbony (wszedł w życie 1 grudnia 2009) poszerzył kompetencje Parlamentu Europejskiego, a dołączona do Traktatu, Karta Praw Podstawowych w Art. 23 stanowi: „Należy zapewnić równość mężczyzn i kobiet we wszystkich dziedzinach, w tym w sprawach zatrudnienia, pracy i wynagrodzenia. Zasada równości nie stanowi przeszkody w utrzymywaniu lub przyjmowaniu środków zapewniających specyficzne korzyści dla osób płci niedostatecznie reprezentowanej.”

Wiążące dyrektywy?

Pod koniec swojej poprzedniej kadencji (2009), Komisja Europejska przedstawiła projekt nowej, kompleksowej dyrektywy antydyskryminacyjnej. Niemniej wskazuje się, że poprzednia jak i obecna Komisja, na czele której stoi chadek, zaprowadziła marazm w dziedzinie polityki równościowej. Co więcej, konserwatystka przewodząca wspomnianej Komisji w Parlamencie Europejskim, również wydaje się działać zachowawczo.

Do tej pory Unia Europejska uchwaliła 13 dyrektyw równościowych, czyli aktów prawa wiążących bezpośrednio państwa członkowskie. Wyraźnie widoczne są problemy z ich wdrażaniem. Chociażby w zeszłym roku, KE wszczęła postępowanie przeciwko Polsce w sprawie naruszenia prawa wspólnotowego z powodu braku powiadomienia o wszystkich środkach transponujących dyrektywę Rady z 2004r. I chociaż UE dysponuje środkami, by egzekwować wprowadzanie unijnego prawodawstwa do krajowych porządków prawnych, to istnieje groźba, że akty te pozostaną martwą literą prawa.

Skuteczność gender mainstreaming

Realizacja gender mainstrreaming wyłącznie na poziomie instytucjonalnym, bez mobilizacji społecznej i determinacji osób stojących na czele tych instytucji, nie doprowadzi do zamierzonych celów. Z drugiej strony organizacje pozarządowe coraz częściej rywalizują nawzajem ze sobą o fundusze unijne, realizują cele krótkoterminowe, odsuwając na dalszy plan główne problemy społeczne. Profesjonalizujące się NGOsy mają coraz mniej wspólnego z oddolnymi ruchami społecznymi.

Ponadto, realizacja gender maistreaming bez zaangażowania obu płci jest nierealna. W ubiegłym miesiącu wzięłam udział w szkoleniu Student Gender Indeks, który jest finansowany, m.in. ze środków Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego. Niestety 100% osób na szkoleniu stanowiły kobiety (z uwzględnieniem prowadzących). Choć starsze pokolenia są przekonane, że i tak wiele już się zmieniło w zakresie równości płci, to młodsze oczy widzą jak wiele jeszcze można zmienić.

• PRZECZYTAJ RÓWNIEŻ:
  
• >> 19. Europejski Port Literacki Wrocław już w kwietniu
• >> KE: kobiety w Europie wciąż pracują 59 dni w roku „za darmo”
• >> Wybory do Parlamentu Europejskiego: Polacy po raz trzeci wybiorą europosłów
• >> 65% klientów niezadowolonych z jedzenia serwowanego w samolotach

• TAGI:
• gender
• ,
• polityka unijna
• ,
• równość płci
• ,
• równość szans
 
• KRAJE:
• Unia Europejska